Polityczny manifest awangardy: fotel Big Mama, projektu Gaetano Pesce.
Był czołową postacią współczesnego wzornictwa przemysłowego. Włoskim architektem i urbanistą, którego prace mają na celu wywołanie refleksji dotyczących społeczeństwa i kultury, bo meble są częścią codziennego życia i to właśnie one powinny odzwierciedlać naszą różnorodność i bogactwo doświadczeń. Gaetano Pesce wierzył, że sztuka ma znaczenie polityczne; poprzez pracę wyrażał poglądy dotyczące równości płci, praw człowieka i wyzwolenia społecznego.
„Moja kreatywność wywodzi się z obserwacji życia ulicznego i zwykłych wartości, które są częścią tego świata. W niektórych przypadkach zwykłe staje się nadzwyczajne, jest synonimem naszej epoki”.
Chcąc podkreślić znaczenie kobiecej siły, kondensując ją do idei matczyności i opiekuńczości, Pesce zaprojektował w 1969 roku antropomorficzny fotel „Big Mama”(nazywany też „Donna” lub „La Mamma” ). Powstał jako jeden z siedmiu elementów budujących kolekcję, przybierając zmysłowy i lakoniczny zarazem szereg nazw. Forma siedziska (Up5) odwzorowuje kształty ciała prehistorycznej bogini płodności (przypomina paleolityczne figurki Magna Mater, Wielkiej Bogini), a przywiązany do niego przy pomocy łańcuszka kulisty puf, pełniący formę podnóżka, symbolizuje kajdany, które nosi każda kobieta, nie mogąca wyzbyć się ograniczeń.
„Opowiedziałem osobistą historię o tym, jak ja pojmuję kobiety: wbrew sobie zawsze były więźniami. Spodobał mi się pomysł nadania temu fotelowi kobiecych kształtów i dołączenia do niego kuli i łańcucha – atrybutów więźnia”.
W kontekście politycznym, fotel „Big Mama” stanowił wyraz buntu i sprzeciwu wobec utartych norm i konwencji. Pesce podkreślał, że jego prace są „odbiciem społecznych, politycznych i kulturowych realiów czasów, w których przyszło mu żyć”. Obiekt był częścią szerszego podejścia do sztuki, jako narzędzia wyrażającego społeczne napięcia i niepokoje.
Jego nietypowa forma podważała tradycyjne normy estetyczne i była zwykle interpretowana jako krytyka konserwatywnych wartości i norm. Ponadto, użyty materiał – mam na myśli żywicę poliestrową – symbolizował nowoczesność i eksperymentowanie z innowacyjną względem czasów technologią. Fotel przesunął granice tego, co uważane jest za „ostatecznie dopuszczalne” w projektowaniu mebli i sztuki użytkowej. Wprowadził nową estetykę i otworzył drogę dla hipotetycznych podejść projektowych. Jego obecność w świecie sztuki stała się wyrazem ducha czasów, który zachęcał do refleksji nad zmianami społecznymi i politycznymi oraz do eksploracji nowych ścieżek wyrazu artystycznego.
Nazwa „Big Mama”, sugeruje wyobrażeniom widok wielkiej, matczynej figury. Natomiast symboliczne odniesienia do ciała kobiety w ciąży, z jego bujnymi, zaokrąglonymi kształtami, uosabiają poprzez przedmiot dar macierzyństwa. W tym sensie fotel może być rozumiany jako wyraz sztuki feministycznej lub niekonwencjonalny komentarz na temat roli i doświadczeń kobiet w społeczeństwie. Podkreślmy, że Gaetano Pesce w wielu wywiadach potwierdził powyższe interpretacje, nigdy jednak nie uznał ich za skończone i jedyne. Był enigmatyczny, nie podawał jasnych odpowiedzi. Jego podejście do sztuki było otwarte na nową refleksję widza, a symbolika tworzonych dzieł zawierała szereg niekończących się odwołań do niestałego i pełnego nowych doświadczeń ludzkiego życia.
Gaetano był artystą z technicznym wykształceniem, pod uwagę wziął nie tylko wartości ideowe swojego dzieła. Skupił się na właściwościach utylitarnych, chcąc zaprojektować obiekt pożyteczny i użytkowy, którego magazynowanie i przewożenie nie przysporzy logistycznych problemów.
“Seria narodziła się z refleksji nad naturą gąbki. Jak wiesz, gąbka składa się z 80 procent powietrza i 20 procent materii. Myśląc o tym oraz o miękkim, rozszerzalnym poliuretanie, który wtedy był nowym materiałem, wpadłem na pomysł stworzenia serii krzeseł bez wewnętrznej struktury”.
Fotel był pierwotnie produkowany i sprzedawany przez włoską firmę meblarską B&B Italia (wtedy C&B Italia), która pioniersko wprowadziła do obiegu produkcyjnego piankę poliuretanową. Serię obiektów Up pakowano próżniowo, zmniejszając objętość fotela aż o 90%. Po rozpakowaniu z tak zwanej koperty (forma przechowująca skompresowany próżniowo fotel), mebel wracał do pierwotnych rozmiarów i kształtów. Metodę tę stosowano do 1973 roku.
Obecnie kolekcja produkowana jest z ultralekkich poliwęglanów, a produkcyjna reaktywacja w firmie B&B Italia przybrała nazwę Up2000. W 2019 roku, podczas tygodnia designu w Mediolanie obchodzono jej (pierwotnej serii) 50 urodziny. Wprowadzono kolory jednolite oraz specjalną wersję w paski, nawiązującą do oryginalnej palety kolorów z 1969 roku.
“Zabawna anegdota związana z tym fotelem miała miejsce we Włoszech. Krzesło było sprzedawane w kopercie próżniowej, co znacznie zmniejszało jego pierwotną objętość. W pewnym momencie ciężarówka wioząca te koperty z Mediolanu do Rzymu uległa wypadkowi, bo inna ciężarówka uderzyła w nią od tyłu. Jedno z opakowań zostało uszkodzone, a fotel wewnątrz niego natychmiast się napełnił, powodując napełnianie innych opakowań i rośnięcie do rozmiarów rzeczywistych innych foteli. W rezultacie wszystkie te Big Mamy uchroniły tył ciężarówki przed całkowitym zniszczeniem. Ponadto wylądowały na autostradzie i w ten sposób zamieniły ją w krajobraz domowy”.
Nieustające artystyczne eksperymenty, poszukiwania nowych materiałów, niepohamowane użycie koloru, polityczny wymiar tworzonych projektów i rzemieślnicza jakość dzieł – czynią Gaetano Pesce jednym z największych i najbardziej niekonwencjonalnych artystów włoskiej sceny współczesnego designu. Jego kariera obfitowała w zapadające w pamięć arcydzieła, które zacierały różnice między sztuką a designem. Jak w obiektach „Up”, serii „kobiecych” antropomorficznych foteli, które wykorzystują pamięć morfologiczną poliuretanu, szybko powracając do swojego kształtu i konsystencji, prezentując polityczny i społeczny manifest zaraz po wyjęciu z opakowania.
„Jak dobrze wiecie, mój projekt wywołuje debaty, które pomagają ludziom się rozwijać, odkrywać nowe wartości i być może porzucić stare. Przedmiot nie może być tylko wyrazem samego siebie”.